હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ, શ્રાવણ મહિનાની પૂર્ણિમાની તારીખે રક્ષાબંધન ઉજવવામાં આવે છે. રક્ષાબંધન હિન્દુઓનો એક મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે, જે ભારતના ઘણા ભાગોમાં ઉજવવામાં આવે છે. ભારત સિવાય વિશ્વમાં જ્યાં પણ હિન્દુ ધર્મના લોકો વસે છે ત્યાં આ તહેવાર ભાઈ-બહેન વચ્ચે ઉજવવામાં આવે છે. રાખડીનો તહેવાર ભાઈ અને બહેન વચ્ચેના પ્રેમનું પ્રતિક છે. આ દિવસે બહેનો તેમના ભાઈના કાંડા પર રાખડી બાંધે છે. આ વખતે રક્ષાબંધનનો તહેવાર 30 ઓગસ્ટ અને 31 ઓગસ્ટ બંનેના રોજ ઉજવવામાં આવશે. આ સાથે જ રક્ષાબંધન પર પૂર્ણિમાનો સંયોગ બનવા જઈ રહ્યો છે જે ખૂબ જ ખાસ માનવામાં આવે છે.
રક્ષાબંધનનો શુભ સમય
શાસ્ત્રો અનુસાર ભદ્રકાળમાં રક્ષાબંધન ઉજવવી જોઇએ નહીં. આમ કરવું ખૂબ જ અશુભ માનવામાં આવે છે.રક્ષાબંધન પર 30 ઓગસ્ટે રાત્રે 9.00 કલાકે 2 મિનિટ સુધી ભદ્રા રહેશે, ત્યારબાદ રાખડી બાંધવી યોગ્ય રહેશે. 31 ઓગસ્ટે સવારે 7.5 મિનિટ સુધી રાખડી બાંધી શકાશે. એટલે કે, તમે 30 ઓગસ્ટના રોજ રાત્રે 9 વાગ્યાને 2 મિનિટ પછી અથવા 31 ઓગસ્ટના રોજ સવારે સાત વાગ્યાને પાંચ મિનિટ પહેલા રાખડી બાંધી શકો છો. શ્રાવણ પૂર્ણિમા તિથિ શરૂ થાય છે – 30 ઓગસ્ટ સવારે 10:59 વાગ્યે પૂર્ણિમા તિથિ સમાપ્ત થાય છે – 31 ઓગસ્ટ સવારે 7:50 વાગ્યે
રક્ષાબંધન પૂજાની થાળી
તમારી પૂજાની થાળીમાં ધૂપ, ઘીનો દીવો હોવો જોઈએ. તેમાં રોલી અને ચંદન રાખો. તેમાં અક્ષત રાખવા જોઈએ એટલે કે ચોખા જે તૂટેલા ન હોય. તમારા ભાઈના સંરક્ષણ સૂત્રને એક જ થાળીમાં રાખો, સાથે જ તેમાં મીઠાઈઓ પણ રાખો. જો તમે તમારા ઘરમાં બાલ ગોપાલની સ્થાપના કરી છે તો રક્ષાબંધનના દિવસે તમારે પણ બાલ ગોપાલને રાખડી બાંધવી જોઈએ.
રક્ષાબંધન પૂજન પદ્ધતિ
રક્ષાબંધનના દિવસે ભાઈઓ અને બહેનો સવારે વહેલા ઊઠીને સ્નાન વગેરે કરે છે, સ્વચ્છ વસ્ત્રો પહેરે છે અને સૂર્યદેવને જળ અર્પણ કરે છે. ત્યારપછી ઘરના મંદિર અથવા નજીકના મંદિરમાં જઈને પૂજા કરો. ભગવાનની પૂજા કર્યા પછી, રાખડી બાંધવા સંબંધિત સામગ્રી એકત્રિત કરો. આ પછી, મુખ્યત્વે ચાંદી, પિત્તળ, તાંબા અથવા સ્ટીલની કોઈપણ સ્વચ્છ થાળી લો અને તેના પર એક સુંદર સ્વચ્છ કપડું ફેલાવો. તે થાળીમાં એક કલશ, નાળિયેર, સુપારી, કાલવો, રોલી, ચંદન, અક્ષત, દહીં, રાખડી અને મીઠાઈઓ રાખો. સામગ્રી બરાબર રાખ્યા બાદ ઘીનો દીવો પણ રાખો.
તમારા ભાઈને પૂર્વ કે ઉત્તર દિશામાં મોં કરીને બેસો. આ પછી ભાઈને તિલક કરો, પછી રાખડી એટલે કે રક્ષા સૂત્ર બાંધો અને પછી તેમની આરતી કરો. આ પછી તમારા ભાઈનું મોઢું મીઠાઈ વડે કરો. રાખડી બાંધતી વખતે એ વાતનું ધ્યાન રાખો કે ભાઈ અને બહેન બંનેનું માથું કપડાથી ઢાંકેલું હોવું જોઈએ. રક્ષાસૂત્ર બાંધ્યા પછી માતા-પિતા કે ઘરના વડીલોના આશીર્વાદ લો.
રક્ષાબંધનનું પૌરાણિક મહત્વ
રક્ષા માટે બાંધેલો દોરો રક્ષાસૂત્ર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે રાજસૂય યજ્ઞ દરમિયાન, દ્રૌપદીએ ભગવાન કૃષ્ણને રક્ષાસૂત્ર તરીકે તેના શિખરનો ટુકડો બાંધ્યો હતો. આ પછી બહેનો દ્વારા ભાઈને રાખડી બાંધવાની પરંપરા શરૂ થઈ. ઉપરાંત, પહેલાના સમયમાં બ્રાહ્મણો તેમના યજમાનોને રાખડી બાંધતા હતા અને તેમને શુભકામનાઓ આપતા હતા. આ દિવસે વેદપતિ બ્રાહ્મણો યજુર્વેદનો પાઠ કરવાનું શરૂ કરે છે. તેથી જ રક્ષાબંધનના દિવસે એટલે કે શ્રાવણ શુક્લ પક્ષની પૂર્ણિમાના દિવસે શિક્ષણની શરૂઆત કરવી શુભ માનવામાં આવે છે.
